«Қауіпсіз ел» ұлттық жобасы — Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен 2021 жылы бекітілген он ұлттық жоба қатарында орын алған бағдарлама.
«Қауіпсіз ел» ұлттық жобасы — Қазақстан үшін стратегиялық маңызды бағдарлама. Ол мемлекеттік басқарудың қауіпсіздік саласындағы барлық бағыттарын қамтиды: әскери сала, құқық қорғау, әлеуметтік тәртіп, киберқауіпсіздік, жол қозғалысы, қоғамдық тәртіп. Жоба 2021 жылы қабылданып, 2025 жылға дейінгі кезеңге арналып, оның негізгі мақсаты — азаматтардың өмірі мен мемлекет мүддесін қорғау.
Негізгі себептері мен мазмұны:
- Елде азаматтардың қауіпсіздігін нығайту, құқық қорғау жүйесінің тиімділігін арттыру.
- Қарулы Күштерді жаңғырту; әсіресе әскери объектілерді, қару-жарақ пен оқ-дәрілерді сақтау қауіпсіздігін жақсарту, отандық қорғаныс өнеркәсібі мен әскери-ғылыми эксперименттік базаны дамыту.
- Жол қозғалысы қауіпсіздігін күшейту, заң бұзушылық пен қылмысқа қарсы күресті жетілдіру.
- Киберқауіпсіздік, экстремизм мен терроризмге қарсы тұру.
Жоба жарияланғаннан кейін халық пен қоғамда түрлі пікірлер туды, бірақ ресми орындар тарапынан қолдау көрсетілді. Кейбір аспектілер:
- Мемлекет және құқық қорғау органдары жобаны іске асыруға белсенді кірісті; Ішкі істер министрлігі, Қорғаныс министрлігі, Ұлттық қауіпсіздік комитеті сияқты ведомстволар жоба аясында жаңа міндеттер алды.
- Жоба тұрғындарға жақындау қызмет көрсетуге, құқық қорғау органдары мен әскери секторда инфрақұрылымды жақсартуға бағытталған шаралармен бірге келді. Мысалы, шекара қызметіне, әскери нысандарға арналған типтік тұрғын кешендерін салу жоспарланған.
- Азаматтар арасында да жобаның мақсаты түсіндіріле бастады; қоғамдық бақылау, ақпараттық науқандар, құқықтық мәдениетті көтеру жұмыстары жүріп жатыр. Темекі мен ішімдікке тәуелділік, жол қозғалысы қауіпсіздігі сияқты мәселелер халықтың назарында.
Өз кезеңінде «Қауіпсіз ел» жобасы бірнеше бағыт бойынша нақты өзгерістер мен жетістіктерге қол жеткізуді мақсат тұтты. Нәтижесінде қылмыс деңгейінің төмендеуі байқалды. Түркістан облысында ауыр санаттағы қылмыстар, зорлық-зомбылық, ұрлық-тонау сияқты құқық бұзушылық түрлері жобаны іске асырумен қатар төмендеген. Жалпы құқық бұзушылық көрсеткіші төмендеу байқалды; кейбір аймақтарда құқық бұзушылық саны 20-30%-ға дейін кеміген.
Әскери саланы жаңғырту бойынша да шаруа аз атқарылып жатқан жоқ. Қарулы Күштер мен қорғаныс өнеркәсібі кешені модернизацияланып жатыр: жаңа технологиялар енгізу, әскери нысандарды жақсарту, оқ-дәрі, қару-жарақ сақтау жүйелері қауіпсіздендіру мәселесі қаралуда. Типтік кешендер салу жоспарланып, құрылысы басталған.
Әлеуметтік қауіпсіздік пен құқық қорғау қызметінің тиімділігі арта түсуде. Азаматтардың құқықтары мен қауіпсіздігін нығайту мақсатында арнайы рейдтер, тексерулер жүргізілуде (мысалы, түнгі клубтар мен барлардағы бақылаулар, ішімдік-темекі өнімдеріне қатысты шаралар). Жол қозғалысы қауіпсіздігін арттыру, киберқауіптіктермен күрес, терроризмге қарсы профилактика секілді салада жауапкершілік пен заң талаптары күшейтілуде.
Инфрақұрылымдық және нормативтік шаралар назардан тыс қалмаған. Шекара қызметі, әскери қызметшілерге арналған тұрғын кешендер салынуда. Заңнамалық өзгерістер мен әкімшілік шаралар қабылдануда, құқық қорғау органдарының жұмысы реттелуде.
Жобаның іске асырылу барысында кедергілер де кездеспей тұрмайды. Барлық өңірлерде өзгеріс бірдей қарқынмен болмай отыр; кей жерде инфрақұрылымдық мәселелер жеткілікті емес. Қоғам тарапынан тәртіп пен заң талаптарына қатысты түсініспеушіліктер, кейбір жағдайларда сыбайлас жемқорлық, әкімшілік кедергілер әсер етуі мүмкін. Қаржыландыру мен кадрлық ресурстарды дайындау бағытында қосымша қолдау қажет.
Соған қарамастан ұлттық жобаның орындалу барысының нәтижесіне үмітпен қарауға орын бар. Жобаның белгілі бір нәтижелері халықтың сенімін арттырады, бұл қоғамдық келісім мен қолдаудың артуына ықпал етеді. Заманауи технологияларды енгізу (информатизация, цифрлық бақылау жүйелері, ашықтық) жобаның тиімділігін арттыра алады. Азаматтардың құқық және қауіпсіздік мәдениетін қалыптастыру — болашақта құқық бұзушылықты төмендету, терроризм мен экстремизмге қарсы тұруда маңызды рөл атқаратын фактор.
Айта кетерлігі, жобаның әсері алғашқы жылдардан-ақ байқала бастады: қылмыс төмендеуде, құқық қорғау жүйесі жетіліп жатыр, инфрақұрылым жақсарып келеді. Биыл жоба табысты қорытындыланса, ол Қазақстанның тұрақтылығы мен дамуына үлкен серпін береді.